На скрыжаванні галоўных вуліц у 1788 г. была пабудавана драўляная ўніяцкая царква. Пасля ліквідацыі уніі (1839) царква стала праваслаўнай ва Уладаўскім благачынні. Царкоўнай зямлі было 49 дзесяцін 189 сажняў. З 1959 г. служыў свяшчэннік Аляксандр Дружылоўскі. 25 чэрвеня 1863 г. польскія паўстанцы напалі на Дамачава, заняліся рабаўніцтвам і пошукам палітычных праціўнікаў. Айцец Аляксандр, пачуўшы стрэлы, схаваўся з сям’ёй у агародзе, але паўстанцы яго знайшлі, здзекваліся і так моцна пабілі, што ён месяц праляжаў у ложку.

У 1891 г. прыхаджане набылі 12-пудовы звон. На мяжы ХIХ і ХХ стст. прыход налічваў 1815 прыхаджан у Дамачава і вёсках Дубіца, Навасёлкі, Падлужжа. У Навасёлках дзейнічала царкоўна-прыходская школа, у якой навучаліся 20 хлопчыкаў і 5 дзяўчынак.

На месцы старой царквы ў 1905 г. быў пабудаваны новы храм, які асвечаны ў імя святога апостала Лукі. На пачатку ХХ ст. быў папулярны стыль мадэрн, адным з напрамкаў якога з’яўляўся неарускі стыль, заснаваны на авангарднай інтэрпрэтацыі, стылізацыі, асацыятыўнасці формаў старажытнарускага дойлідства. Архітэктар нам невядомы, але знешне падобныя праваслаўныя храмы ёсць у польскіх мястэчках Нарві (пабудаваны ў 1885 г.) і Лосінцэ (пабудаваны ў 1887 г.).

Будынак храма выкананы з дрэва па кананічнай чатырохчастковай планіровачнай схеме, якая атрымала надзвычай дынамічную, буйнамаштабную аб’ёмна-прасторавую кампазіцыю. Трохзрубавая пабудова: да асноўнага квадратнага ў плане аб’ёму прыбудаваны з усходу пяцігранная апсіда, з захаду — прамавугольная ў плане трапезная і званіца. Храм унікальны па структуры і маштабе, змяшчае да 500 чалавек і з’яўляецца адным з самых вялікіх драўляных храмаў Беларусі.

Цыклапічная па вышыні трох’ярусная шатровая званіца (васьмярык на чацвярыку) узносіцца над простым, але высокім і шырокім прамавугольным у плане зрубам бабінца і ўражвае сваёй амаль гатычнай накіраванасцю ў вышыню. Яе верхнія грані дэкарыраваны балюстрадай і разнымі паўкалонкамі.

Кубападобны аб’ём малельнай залы завершаны аграмадным васьмігранным светлавым барабанам. Шацёр, як і на званіцы, вянчае цыбульчатая галоўка. Дынаміку архітэктурнай кампазіцыі ўзмацняюць больш нізкая пяцігранная апсіда і высокі шасціслуповы ганак, завершаны трохвугольным франтонам «мадэрновай» трактоўкі.

Сцены царквы гарызантальна ашаляваны. Суровая плоскаснасць ашаляваных фасадаў змягчаецца высока ўзнятымі прамавугольнымі вокнамі ў разных ліштвах, ажурнай балюстрадкай званіцы. Галоўны ўваход вылучаны высокім шчыпцом на шасці тонкіх слупах. У час Вялікай Айчыннай вайны ў сцены і слупы-калоны трапілі кулі і асколкі снарадаў, адзін з перабітых разных слупоў давялося замяніць.

У інтэр’еры царквы грані раскрытага ў залу барабана і сцены дэкарыраваны паліхромным роспісам. Ветразі барабана падтрымліваюць чатыры спараныя калоны. Апсіда абмежавана разным трох’ярусным іканастасам. Захаваліся творы беларускага іканапісу ХVIII ст.: «Хрыстос у сілах», «Евангеліст Лука», «Евангеліст Марк», «Святая велікамучаніца Варвара». Да больш позняга перыяду адносяцца абразы: «Прападобны Афанасій Брэсцкі», «Васіль Вялікі, Іван Златавуст і Іаан Багаслоў» і інш. У інтэр’еры да 1996 г. былі дзве люстры (перароблены пад электралямпачкі), а на званіцы і цяпер ёсць звон, узятыя з разбуранай мясцовай лютэранскай кірхі, пабудаванай галендрамі Няйдорфскай калоніі.

У савецкі багаборчы час Дамачаўскі храм не быў зачынены, дзейнічаў і выконваў сваю высокую місію служэння Богу. У 2000 г. храм асвечаны архіерэйскім чынам. У 2011 г. быў праведзены рамонт некаторых элементаў храма. На Брэсцкай фабрыцы сувеніраў вопытныя майстры вытачылі для галоўнага ўваходу новыя калоны, даўжыня якіх 3,5 м, а дыяметр 0,26 м. Сярод мецэнатаў рамонтных работ была прадпрымальнік Наталля Ільніцкая з Брэста.

Пры Свята-Лукаўскім храме Брэсцкага раённага благачыння дзейнічаюць праваслаўнае сястрынства (сёстры наведваюць састарэлых і інвалідаў Дамачаўскага дома-інтэрната, пацыентаў сацыяльных ложкаў у мясцовай бальніцы), Нядзельная школа, прыходская бібліятэка. Да прыходу адносяцца вёскі Багданы, Барысы, Дубіца, Ліпінкі, Падлужжа, Шыкілі.

Да 1987 г. тут служыў протаіерэй Яўген Бажоўскі (1915–1990; пахаваны каля храма), у 1987–1992 гг. — свяшчэннік Мікалай Кудласевіч, у 1992–2014 гг. — протаіерэй Пётр Буда. Настаяцель з 2014 г. — іерэй Дзімітрый Каратай. Бацюшка шмат сіл аддаў рамонту будынка храма: былі заменены вокны, падлога, рэканструявана сістэма ацяплення, добраўпарадкавана тэрыторыя. У 2016 г. адрэстаўрыраваны купалы.

Дзень памяці святога апостала і евангеліста Лукі адзначаецца 31 кастрычніка. У гэты дзень у Дамачаўскім храме адбываецца прастольнае свята, на якое збіраецца вялікая колькасць вернікаў. Праводзяцца святочныя богаслужэнні і хрэсны ход, адчуваецца асаблівы малітоўны настрой і благадаць.

Дамачаўская царква — помнік архітэктуры неарускага (псеўдарускага) стылю, занесены ў Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі, цікавы турыстычны аб’ект, які прываблівае гасцей Брэстчыны.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2020 г. Брэсцкай абласной бiблiятэкай iмя М. Горкага. Сухапар Уладзiмiр Васiльевiч, гал. бiблiёграф аддзела краязнаўчай лiтаратуры i бiблiяграфii

1. Домачевская церковь святого Луки // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. Т. 1, кн. 1. С. 334.
2. Царква ў імя святога апостала Лукі : [г. п. Дамачава] // Праваслаўныя храмы Беларусі : энцыкл. Даведнік / А. М. Кулагін. Мінск, 2007. С. 138.
3. Свята-Лукаўская царква : [г. п. Дамачава] // Праваслаўныя храмы на Беларусі : энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін. Мінск, 2001. С. 68.
4. Кулагін, А. М. Свята-Лукаўская царква ў в. Дамачава / А. М. Кулагін // Памяць. Брэсцкі раён : гіст.-дакум. хроніка. Мінск, 1998. С. 524.
5. Чернявская, Т. И. Церковь святого Луки : [г. п. Домачево] / Т. И. Чернявская // Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область. Минск, 1990. С. 134.
6. Святалуцкая царква : [г. п. Дамачава] // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Брэсцкая вобласць. Мінск, 1984. С. 100.
7. Дамачава // Гарады і вёскі Беларусі : энцыклапедыя. Мінск, 2006. Т. 3, кн. 1. С. 107–108.
8. Дамачава // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1998. Т. 6. С. 26.
9. Коноплястая, Н. ...Не зарастет тропинка в храм! : [о престольном празднике в церкви св. Луки в г. п. Домачево] / Наталья Коноплястая // Заря над Бугом. Брест, 2016. 3 ноября (№ 44). С. 7 : фот.
10. Пашкевич, А. 110 лет — с именем святого Луки : [о праздновании 110-летия церкви св. Луки в г. п. Домачево] / Алеся Пашкевич // Заря над Бугом. Брест, 2015. 12 ноября (№ 46). С. 7 : фот.
11. Ролич, О. Лукинская церковь в Домачево / Ольга Ролич // Заря. 2015. 12 ноября. С. 17 : фот.
12. Пашкевич, А. Справило Домачево именины свои / Алеся Пашкевич // Заря над Бугом. Брест, 2015. 5 ноября (№ 45). С. 4 : фот.
13. Медведев, С. Душа и совесть всего прихода : [о Лукинском храме г. п. Домачево и его настоятеле иерее Димитрии Каратае] / Степан Медведев // Заря над Бугом. Брест, 2015. 22 октября (№ 43). С. 4 : фот.
14. Петрова, А. Домачевские именины : [110 лет Свято-Лукинской церкви и День г. п. Домачево] / Александра Петрова // Астрамечаўскі рукапіс. Брэст, 2015. № 4. С. 85–88 : фот.
15. Левчук, Г.Шесть храмов Брестского районного благочиния / подготовил к печати Геннадий Левчук // Астрамечаўскі рукапіс. Брэст, 2013. № 3. С. 94–96 : фот.
16. Щеглов, Г. Мученики и мучители : страдания православного духовенства в дни польского восстания, 1863–1864 гг. / Гордей Щеглов, иерей // Беларуская думка. 2013. № 5. С. 72–78.
17. Щеглов, Г. Страдания православного духовенства в дни польского восстания, 1863–1864 гг. / иерей Гордей Щеглов // Хронос : церковно-исторический альманах. Минск, 2013. № 1. С. 33–48.
18. Ролич, О. Свой век украсил он молитвой : [история100-летней церкви св. Луки в г. п. Домачево] / Ольга Ролич // Заря. 2005. 12 ноября. С. 4.