Панядзелак, 10 Сакавік 2025 11:55

31 жніўня 2022 г. — 115 гадоў з дня нараджэння Андрэя Мітрафанавіча Кіжаватава (1907–1941), аднаго з кіраўнікоў абароны Брэсцкай крэпасці, Героя Савецкага Саюза (1965)

Андрэй Мітрафанавіч Кіжаватаў нарадзіўся 31 жніўня 1907 г. у сяле Селікса Гарадзішчанскага павета Пензенскай губерні (цяпер сяло Кіжаватава Бясонаўскага раёна Пензенскай вобласці) у сялянскай сям’і. У Чырвонай арміі з 15 лістапада 1929 г. Закончыў школу малодшага каманднага саставу ў артылерыйскім дывізіёне, у 1930 г. стаў камандзірам гарматы ў асобным конным дывізіёне Заходняй пагранічнай акругі.

Праходзіў службу на Куковіцкай заставе Цімковіцкага пагранатрада ў Беларусі. У маі 1938 г. — памочнік начальніка пагранзаставы. У 1939 г. прысвоена званне малодшы лейтэнант, прыняты ў ВКП(б). Удзельнік вызваленчага паходу Чырвонай арміі ў Заходняй Беларусі (1939).

У верасні 1939 г. назначаны выконваючым абавязкі начальніка пагранзаставы ў г. Брэсце. 17 ліпеня 1940 г. малодшы лейтэнант А. М. Кіжаватаў назначаны начальнікам 9-й пагранзаставы 17-га Брэсцкага Чырвонасцяжнага пагранатрада. Застава была размешчана ля Цярэспальскіх варотаў у Цытадэлі Брэсцкай крэпасці. 25 лютага 1941 г. яму было прысвоена званне лейтэнанта.

З першых хвілін Вялікай Айчыннай вайны лейтэнант А. М. Кіжаватаў арганізаваў упартае супраціўленне ворагу на тэрыторыі Брэсцкай крэпасці. Пад яго камандаваннем воіны пагранзаставы першымі прынялі бой з нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Адбілі шэсць варожых атак, двойчы самі пераходзілі ў контратаку. 23 чэрвеня ад будынка заставы засталіся руіны, байцы перайшлі ў падвалы казармы 333-га стралковага палка, дзе змагалася група байцоў пад камандаваннем старшага лейтэнанта Аляксандра Яфрэмавіча Патапава (1913–1941).

Андрэй Кіжаватаў быў двойчы цяжка паранены. 29 чэрвеня ён і сямнаццаць параненых воінаў засталіся прыкрываць групу прарыву пад кіраўніцтвам А. Я. Патапава. Прарыў закончыўся няўдачай — большасць яго ўдзельнікаў загінулі альбо трапілі ў палон. Загінуў і Андрэй Кіжаватаў.

Трагічна склаўся лёс сям’і А. М. Кіжаватава. Яго маці Настасся Іванаўна, жонка Кацярына Іванаўна, дзеці Нюра (15 год), Валя (11 год) і Галя (2 гады) былі расстраляны гітлераўцамі восенню 1942 г. у в. Велікарыта Маларыцкага раёна.

Прэзідыумам Вярхоўнага Савета СССР 6 мая 1965 г. А. М. Кіжаватаву прысвоена званне Героя Савецкага Саюза (пасмяротна). Яго імем названы вуліцы ў Мінску, Пензе, Кобрыне, Камянцы. У гонар героя перайменавана роднае сяло. У Пензе 7 мая 2015 г. на вуліцы яго імя адкрыта мемарыяльная дошка (дом № 13).

Адна з застаў Чырвонасцяжнага пагранічнага атрада імя Ф. Э. Дзяржынскага ў 1958 г. названа яго імем, на яе тэрыторыі ўстаноўлены помнік (1965, скульптар А. Шмакаў). У Брэсце на вуліцы яго імя (названа ў 1967 г.) устаноўлена мемарыяльная дошка (дом № 64), на алеі «Іх імёнамі названы вуліцы ў Брэсце», якая размешчана на вул. Зубачова, устаноўлены барэльеф. У скверы пагранічнікаў (пр. Машэрава) у межах мемарыялу «Стражам границ» А. М. Кіжаватаву ўстаноўлена стэла. Прысвоена званне «Ганаровы грамадзянін г. Брэста» (1985).

 

Матэрыял падрыхтаваны ў 2025 г.

Брэсцкай абласной бiблiятэкай iмя М. Горкага.

Сухапар Уладзiмiр Васiльевiч,

загадчык сектара рэгіянальнай бібліяграфіі

 

  1. Кіжаватаў Андрэй Мітрафанавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1999. Т. 8. С. 255.
  2. Кижеватов Андрей Митрофанович // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. Т. 1, кн. 2. С. 454.
  3. Кижеватов Андрей Митрофанович // Республика Беларусь : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2007. Т. 4. С. 33.
  4. Кіжаватаў Андрэй Мітрафанавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1997. Т. 4. С. 172.
  5. Кижеватов Андрей Митрофанович // Долготович, Б. Д. Почетные граждане белорусских городов : биографический справочник / Б. Д. Долготович. Минск, 2008. С. 8–9.
  6. Кижеватов Андрей Мирофанович // Герои Советского Союза : краткий биографический словарь : в 2 т. Москва, 1987. Т. 1. С. 646.
  7. Кижеватов Андрей Мирофанович // Их именами названы… : энциклопедический справочник. Минск, 1987. С. 267.
  8. Кижеватов Андрей Мирофанович. Кижеватова улица. Кижеватову А. М. памятник // Брест : энциклопедический справочник. Минск, 1987. С. 229–230.
  9. Кижеватов Андрей Митрофанович // Навечно в сердце народном. 2-е изд., доп. и испр. Минск, 1977. С. 198.
  10. Кіжаватаў Андрэй Мітрафанавіч // Беларуская савецкая энцыклапедыя : у 12 т. Мінск, 1972. Т. 5. С. 562.
  11. Герой Советского Союза лейтенант Андрей Кижеватов // Лица Великой победы. Минск : Звязда, 2023. С. 34–35.
  12. Спаткай, Л. В. Кижеватов Андрей Митрофанович / Л. В. Спаткай // Герои-пограничники : книга памяти / Л. В. Спаткай. Минск, 2012. С. 64.
  13. Кижеватов Андрей Мирофанович // Памяць. Брэст : гіст.-дакум. хроніка : у 2 кн. Мінск, 1997. Кн. 1. С. 522–523.
  14. Смирнов, С. С. Пограничники / С. С. Смиронов // Брестская крепость / С. С. Смирнов. Москва, 1970. С. 225–235.
  15. Еремеев, Г. Т. Они защищали Родину : [о боях с участием А. Кижеватова] / Григорий Терентьевич Еремеев // Героическая оборона : сборник воспоминаний об обороне Брестской крепости в июне – июле 1941 г. 3-е изд. Минск, 1966. С. 473–481.
  16. Улицы Бреста рассказывают… / Л. Илларионова [и др.]. – Брест : ООО «РИА «Вечерний Брест», 2007. – 140 с. : фот. – Из содерж.: Улица Кижеватова. С. 51–52.
  17. Ходцева, Т. М. Памятник Кижеватову Андрею Митрофановичу : [г. Брест] / Т. М. Ходцева // Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область. Минск, 1990. С. 76–77.
  18. Могила жертв фашизма : [в 1,5 км от д. Лешница Малоритского района похоронена семья А. М. Кижеватова, расстрелянная немецко-фашистскими карателями в 1942 г.] // Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область. Минск, 19890. С. 300.
  19. Козлович, В. Имени Кижеватова : [о сохранении памяти о Герое Советского Союза А. М. Кижеватове в Музее обороны Брестской крепости] / Валентина Козлович // СБ. Беларусь сегодня. 2024. 25 сентября. С. 12–13.
  20. Елизарова, Ж. Цветы командиру из огненного гарнизона : [о Герое Советского Союза А. Кижеватове, в честь которого в г. Кобрине установлена мемориальная доска и назван переулок] / Жанна Елизарова // Кобрынскі веснік. 2022. 6 ліпеня (№ 50). С. 5.
  21. Пашкевич, Д. Каждый памятник – своя история : [участники автопробега, организованного энергетиками области, посетили могилу семьи А. Кижеватова и членов семей командиров Красной армии] / Диана Пашкевич // Голас часу. Маларыта, 2022. 22 чэрвеня. С. 1, 3.
  22. Шляжко, Н. Настоящее в прошлом стражей границы : [о работе пограничной заставы «Брест» им. А. М. Кижеватова Брестской погрангруппы им. Ф. Э. Дзержинского] / Наталья Шляжко // Брестский вестник. 2022. 26 мая (№ 21). С. 6.
  23. Максимук, С. Минута молчания и цветы как дань памяти : [офицеры территориальных органов пограничной службы посетили могилу, в которой захоронена семья лейтенанта А. Кижеватова и члены семей командиров Красной армии] / Светлана Максимук // Голас часу. Маларыта, 2021. 15мая. С. 2.
  24. Синявская, Е. Чем живёт погранзастава? : [о погранзаставе «Брест» имени А. М. Кижеватова] / Елена Синявская // Брестский вестник. 2016. 26 мая (№ 21). С. 13.
  25. Литвинович, Е. «Здесь моя застава...» : тридцать лет назад лейтенанту Андрею Кижеватову было посмертно присвоено звание «Почетный гражданин города Бреста» / Евгений Литвиненко // Заря. 2015. 9 июня. С. 1, 3.
  26. Набойченко, И. «Командиры Брестской крепости» : [о выставке в Музее обороны Брестской крепости, посвященной майору Гаврилову, майору Лициту, лейтенанту Кижеватому, майору Дулькейту и капитану Зубачёву] / Игорь Набойченко // Брестский курьер. 2013. 28 февраля (№ 9). С. 3.
  27. Толочин, А. Остался навеки : [о Герое Советского Союза А. М. Кижеватове] / А. Толочин // Брестский вестник. 2009. 29 января. С. 4.
  28. Владимирова, А. Улица история, улица – подвиг... : праздник улицы Героев Обороны Брестской Крепости, приуроченной к 100-летию со дня рождения А. М. Кижеватова / А. Виноградова // Брестский вестник. 2007. 14 мая. С. 6.
  29. Рубашевский, Ю. Память на века : [делегация из г. Бреста на ХV слете «Движение Кижеватовцев»] / Юрий Рубашевский // Вечерний Брест. 2005. 12 августа. С. 3.
  30. В память о герое : [информ. об открытии мемориальной доски Герою Советского Союза А. М. Кижеватову на улице его имени в Бресте] // Заря. 2005. 7 мая. С. 1.
  31. Песня об Андрее Кижеватове / муз. М. Солопова, слова С. Иглина // Заря. 1970. 21 марта.
Чытаць 35 разоў Апошняя змена Панядзелак, 10 Сакавік 2025 12:02