Аўторак, 21 Ліпень 2015 15:37

2015 г. – 270 гадоў з дня нараджэння Мацея Бутрымовіча (1745–1814), дзяржаўнага дзеяча Рэчы Паспалітай, падстарасты і мечніка Пінскага павета

Матэвуш (Мацей) Бутрымовіч нарадзіўся ў 1745 годзе на Ваўкавышчыне ў шляхецкай сям’і герба Топур. Быў сынам Якуба і Анастазіі. Вучыўся ў школе пры езуіцкім калегіуме ў Пінску.

Пасля заканчэння школы Мацей Бутрымовіч паступіў на ваенную службу. У 1778 годзе ён даслужыў да капітанскага звання, а потым пачаў актыўную грамадскую дзейнасць: з 1778 года ён на пасадзе канюшага, з 1780 года – мечнік, а з 1783 года – суддзя гродскі, з 1785 года – падстараста, з 1791 года – лоўчы пінскі. Атрымаўшы ў 1778 годзе ва ўласнасць Лапацінскі ўдзел, Матэвуш Бутрымовіч уладкоўваецца з сям’ёй у Пінску.

М. Бутрымовіч сыграў асобую ролю ў эканамічным развіцці цэнтральна-палескага рэгіёна, у меліярацыі, будаўніцтве і асваенні каналаў (Агінскага 1767–1783; Каралеўскага 1775–1783), двух буйных водных шляхоў, пракладзеных у другой палове XVIII ст. і зрабіўшых Пінск портам міжнароднага значэння. Горад атрымаў сувязь з Чорным і Балтыйскім марамі.

Матэвуш Бутрымовіч з маладосці быў сябрам і даверанай асобай гетмана Міхала Казіміра Агінскага, арандатарам многіх яго палескіх маёнткаў. Уносіў канкрэтныя прапановы пры будаўніцтве канала Агінскага. Карыстаўся распалажэннем караля, якога са світай, з найвялікшымі ўшанаваннямі (стральбой з гармат, ілюмінацыямі і аркестрам) сустракаў 8 верасня 1784 года ўздоўж свежанасыпанай у асноўным за свой рахунак першай дарогі-веславання ад прадмесця Каралін да Крысцінава. Кароль Станіслаў Аўгуст Панятоўскі ўбачанае назваў цудам і падарыў рэфарматару залатую табакерку з каштоўнымі камянямі і сваёй выявай.

Матэвуш Бутрымовіч першым сярод землеўладальнікаў Палесся прыступіў да асваення забалочаных, пераўвільгатненых і пойменных угоддзяў, затапліваемых веснавымі паводкамі. З’яўляўся непасрэдным арганізатарам і выканаўцам гэтых работ, не шкадаваў сродкаў і сіл. Праклаўшы каналы, якія дрэнажуюць, і выкарыстоўваючы ў поплаве ракі Сапры польдарную сістэму (выгаражванне ўчастка ад затаплення шляхам абвалавання), ён асвоіў лапацінскія і хлябоўскія балоты, якія належылі цесцю Якубу Лях-Шырме. У 1773 годзе сярод акультураных зямель на ўзвышэнні залажыў новую сядзібу Крысцінава, якую так назваў у гонар сваёй жонкі Крыстыны. Парк з аранжарэяй быў спланаваны на месцы асушанага масіву.

У Лапаціне Матэвуш Бутрымовіч арганізаваў рамесную школу. Рамеснікі выраблялі замкі, рысоры, крэслы і іншыя вырабы. На рацэ Стыр працаваў млын. У 1798 годзе ствараецца суконная фабрыка. Маёнтак стаў даходным, лапацінскія сялянскія двары выдзяляліся моцнай забудовай і дагледжанасцю.

У 1786 годзе М. Бутрымовіч дэпутат Трыбунала Літоўскага, у 1788 годзе пасол на чатырохгадовы сейм. За вялікія заслугі перад Айчынай быў узнагароджаны ордэнамі Святога Станіслава (1791)і Белага Арла. Ён заставаўся перакананым прыхільнікам Канстытуцыі 3 мая 1791 года. Аднак пасля новага падзелу Рэчы Паспалітай у 1793 годзе і роспуску сейма дакладныя звесткі пра М. Бутрымовіча знікаюць.

Дакладныя звесткі пра дату яго смерці адсутнічаюць. Па інфармацыі Агульнай энцыклапедыі Оргельбранта, якая выйшла ў свет у Варшаве ў 1859–1868гадах, Мацей Бутрымовіч ужо ў 1810 годзе не значыцца ў спісах жывых кавалераў ордэна Станіслава. Па іншых агульнапрынятых звестках, М. Бутрымовіч памёр яшчэ праз чатыры гады ці нават у першых днях 1815 года.

Пінчукі паважаюць і шануюць памяць пра свайго земляка. Імем Матэвуша Бутрымовіча названа вуліца ў Пінску. У вёсцы Лапаціна Пінскага раёна Брэсцкай вобласці на тэрыторыі былой сядзібы Крысцінава пастаўлены памятны знак у гонар М. Бутрымовіча. У Музеі Беларускага Палесся захоўваецца пліта, якая калісьці была ўсталявана ў гонар закладкі Крысцінава. На яе адваротным баку маецца надпіс, зроблены па заказе М. Бутрымовіча, у памяць памерлых слуг: кухара Лявона Ажахоўскага і наглядчыка стайняў Яна Кучэўскага.

Непасрэдна ў горадзе напамінам аб М. Бутрымовічу застаўся палац, які меў назву «Мур». Палац Бутрымовіча будаваўся на працягу дзесяці гадоў па праекце віленскага архітэктара К. Шыльдхаўза ў імправізаваным стылі пераходнага перыяду ад барока да класіцызму. Да 1933 года знаходзіўся ва ўласнасці Бутрымовічаў-Скірмунтаў. У палацы захоўваліся сямейныя рэліквіі, архіў, якія былі разрабаваны ў Першую сусветную вайну. Палац М. Бутрымовіча ўключаны ў Спіс аб’ектаў культурнай спадчыны арганізацыі ЮНЕСКА.У цяперашні час тут размяшчаецца экспазіцыя Музея Беларускага Палесся іаддзел ЗАГСа.

Немагчыма перабольшыць высокіх маральных якасцяў Матэвуша Бутрымовіча. Прысвяціўшы сябе служэнню роднай Піншчыне, гэты высакародны і працавіты чалавек на ўсе часы застаўся ганаровым гараджанінам Пінска.

 

Матэрыял падрыхтаваны ў 2015 г. Пінскай цэнтральнай раённай бібліятэкай імя Я. Янішчыц. Казлова Людміла Яўгенаўна, гал. бібліёграф аддзела абслугоўвання і інфармацыі

 

  1. Бутрымовічы, Бутрымы // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1996. Т. 2. С. 360–361.

  2. Бутримовичи // Федорук, А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины / А. Т. Федорук; под ред. Т. Г. Мартыненко. Минск,2004. С. 2831.

  3. Butrymoicz Mateusz // Polski słownik biograficny / Polska akademia umiejętności. Kraków, 1937. T. III. S. 153–154.

  4. Здановіч, У. У складзе Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай / У. Здановіч // Памяць : гіст.-дакум. хроніка Пінскага раёна. Мінск, 2003. С. 64–65.

  5. Памятнызнак у гонар М. Бутрымовіча // Памяць : гіст.-дакум. хроніка Пінскага раёна. Мінск, 2003. С. 564

  6. Ільянкоў, В. З Палессем звязаныя лёсы. Матэвуш Бутрымовіч / Вячаслаў Ільянкоў // Краязнаўчая газета. 2005. № 31–32. С. 7; № 33. С. 6.

  7. Ильенков, В. Матеуш Бутримович / Вячеслав Ильенков // Пінскі веснік. 1997. 3 чэрвеня. (С Пинском связанные судьбы).

  8. Марголина, Р.Матеуш Бутримович – преобразователь и гордость земли Пинской / Рита Марголина // Пінскі веснік. 1996. 4 студзеня.

  9. ПалацБутрымовіча = ДворецБутримовича = TheBoutrimovichPalace // Хвагіна, Т. А. Пінск і яго ваколіцы : навукова-папулярнае выданне / Таццяна Аркадзьеўна Хвагіна. Мінск, 2007. С. 82–87.

  10. Пинский дворец Бутримовича // Туристская энциклопедия Беларуси. Минск, 2007. С. 440.

  11. ПалацБутрымовіча.Palac Вutrymowicza. Дворец Бутримовича // Несцярук, Л. М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х–ХХ стагоддзяў / Л. Н. Несцярук. Мінск, 2002. С. 246–247.

  12. Пінскі палац // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 2001. Т. 12. С. 373.

  13. Кулагін, А. М. Палац Бутрымовіча / А. М. Кулагін // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Брэсцкая вобласць / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Мінск, 1984. С. 293–294.

  14. Гринь, О. Дворец Бутримовича: поэтика повседневности / Оксана Гринь // Пінскі веснік. 2012. 12 кастрычніка.

  15. Лосич, П. Бутримович был бы рад… // Лосич, П. Особенный день : Пинск прирастает новыми социальными объектами / Павел Лосич, Валерий Король (фото) // Заря. 2009. 30 апреля.

  16. Ильенков, В. Семь жизней пинского «франта» : [дворец Бутримовича] / Вячеслав Ильенков // Пінскі веснік. 2009. 24 красавіка.

  17. Сидорук, Ж. Пинским молодоженам подарили дворец / Жанна Сидорук // Брестская газета. 2009. № 15.

  18. Солоневич, Ю. Неподвласны времени : [реставрация дворца Бутримовича] / Юрий Солоневич // Пінскі веснік. 2008. 5 снежня.

  19. Гришковец, В. Судьба резиденции Бутримовича и Скирмунтов / Валерий Гришковец // Заря. 2007. 22 марта

  20. Куницкий, П. Возрождение «жемчужины Полесья» : [реставрация дворца Бутримовича] / Павел Куницкий // Вечерний Брест. 2007. 21 марта.

  21. Скороход, Ю. От полонеза до свадебного марша : [о дворце Бутримовича] / Юрий Скороход // Полесская правда (Пинск). 2006. 21 января.

  22. Дворец Бутримовича в Пинске [Электронный ресурс] // Режим доступа: http://pike.by/tourism/butrimovich.html

  23. Дворец Бутримовича [Электронный ресурс] // Режим доступа: http://yan.vydra.com/brest/brest18/dvor-butrim/.

Дадатковая інфармацыя

Чытаць 2368 разоў Апошняя змена Панядзелак, 11 Май 2020 15:55